İrlanda’dan İran’a, Gana’dan Almanya’ya kadar olan ülkelerden öğrencilerin niçin bu kitapları okuduklarını ve niçin sorduklarını gözden geçirin:
Bu soruyu TED-Ed Yenilikçi Eğitimcileri ve TED-Ed topluluğunun üyeleri araştırdı. Dünyanın dört bir yanındaki insanlar yanıt verdi. Yanıt verenlerin çoğu, ABD’de olduğu gibi, ülkelerinde de açıkça belirtmişlerdir, birkaç kitap kesinlikle zorunludur.
Afganistan / Kur’an
Ne hakkında: Muhammed peygambere anlattığı gibi Allah’ın vahiyleri, bu İslam’ın merkezi dini metnidir ve Arap edebiyatının en önemli eserlerinden biridir.
Neden öğretiliyor: “Genel olarak, ülkemde roman okuma kültürü yok, bu üzücü,” diyor Farokh Attah. “Okulda okunması gereken tek kitap kutsal Kur’an’dır ve herkes çocukluğundan başlayarak okumak için teşvik edilir.”
Almanya / Anne Frank’in Hatıra Defteri(1974)
Ne hakkında: Nazi işgali sırasında saklanmak için Amsterdam’da ailesiyle birlikte yaşayan Anne Frank isimli Yahudi bir kızın günlüğü.
Neden öğretiliyor: Charlotte Böhm’e göre, dar görüşlü insanların yaşattığı şiddet asla unutulmamalı.
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) / Bülbülü Öldürmek(1960) Harper Lee
Ne hakkında: Bu klasik roman, 1930’lu yıllarda Amerika’nın güneyinde yaşanan ırkçılığın, cinsiyet eşitsizliğinin ve adaletsizliğin, ABD nasıl şekillendirdiğini anlatıyor.
Neden öğretiliyor: Shaun McGovern’ın görüşleri ise şu şekilde: “Hâlâ ırkçılık, sistemik önyargı ve özellikle ABD’deki yasal sistemle uğraşıyoruz.”
Arnavutluk /Taş Kentin Düşüşü(1971) İsmail Kadare
Ne hakkında: İngilizce’de Chronicle in Stone olarak bilinen bu roman, bir çocuğun gözüyle anlatılır ve II. Dünya Savaşı sırasında faşist İtalyan, Yunan ve Nazi’nin küçük bir Arnavut kentini nasıl farklılaştırdığı farklı fetih güçlerinin nasıl olduğunu gösterir.
Neden öğretiliyor: Kadare, en çok eleştirmenlerce tanınan Arnavut yazarlardan biridir ve Edebiyat alanında Nobel Ödülü için birkaç kez aday gösterildi. Vaitson Çumaku, bu kitabın “İkinci Dünya Savaşı’nın bu olaylar aracılığıyla yaşayan insanlar için ne anlama geldiğini canlı bir şekilde anlamanıza yardımcı oluyor” diyor. “Çünkü bir çocuğun bakış açısına göre, aynı zamanda zor zamanlar boyunca iyimserlik olabileceğini de gösteriyor.”
Avustralya / Yarın Savaş Başladığında(1993) John Marsden
Ne hakkında: Kitabın orjinal ismi Tomorrow, When the War Began’dır. Bir genç kız ve arkadaşları, tanımlanamayan bir yabancı askeri gücün Avustralya’yı işgal ettiğini bulmak için bir kamp gezisinden döndüler.
Neden öğretiliyor: Bu kitap “işgal korkumuza ve mücadele ruhumuza değiniyor.” diyor Beth James Waters. Ayrıca “topraklarımızdaki geniş ve bol doğal tehlikeleri güzel bir şekilde tasvir ediyor.”
Avusturya / Faust(1787) Johann Wolfgang von Goethe
Ne hakkında: Bu oyunda, Faust adlı bir bilim adamı, Mephistopheles (şeytan) ile bir anlaşma yapar, çünkü Faust hayattan hoşnut değildir. Şeytan Faust’a aşkın bir an vereceğini söylüyor ama karşılığında Faust, cehennemde sonsuza kadar onun hizmetkarı olarak hareket etmelidir. Şeytanın müdahalesiyle, Faust, Gretchen adında güzel bir genç kıza aşık olur. Trajedi ortaya çıkar.
Neden öğretiliyor: Bilim, maneviyat, tutkuya karşı tutku ve kurtuluşa karşı kurtuluş da dahil olmak üzere pek çok büyük felsefi tartışmayı gündeme getirir ve “pek çok açıdan yorumlanabilir” diyor Barbara Paulmayer. “Faust, edebiyatın yeni parçaları olarak anlaşılması kolay değildir, bu yüzden öğrencileri farklı bir şekilde düşünmeye teşvik eder.” Ayrıca, arsa ve temaları birçok başka eseri etkilemeye devam etmiştir.
Bosna Hersek ve Sırbistan / Drina Köprüsü(1945) Ivo Andrić
Ne hakkında: İngilizce’de ‘The Bridge on the Drina’ olarak bilinen bu roman, Sokullu Mehmet Paşa Köprüsü’nün yakınlarındaki küçük bir kasabada geçen 300 yıllık olayları anlatıyor. Hikâye, 16’ncı yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu döneminde köprünün inşa edilesiyle başlıyor ve Birinci Dünya Savaşı’nda yok edilmesiyle bitiyor.
Neden öğretiliyor: Andrić bir Nobel Ödülü aldı ve bugüne kadar Sırbistan, Hırvatistan ve Bosna’nın tek Nobel Ödülü sahibi oldu. Martin Kondža, “Gerçekten zamansız bir kitap” diyor. “Temaları ve hikayeleri bugün de insanlığa uygulanır. Köprü, imparatorlukların doğup ezildiğini, insan hayatının doruklarına ve derinliklerine ulaştığını ve ülkelerin kurulup imha edildiğini aptal bir tanık olarak görür. ”
Brezilya / Severino’nun Ölümü(1955) João Cabral de Melo Neto
Ne hakkında: İngilizce’de ‘The Death of a Severino’ olarak bilinen bu oyun, daha iyi bir şehir arayışı için, Brezilya’nın kurak ve yoksul olan bölgesinden kaçan bir adamın zorlu yolculuğunu anlatıyor.
Neden öğretiliyor: Andrea Rodriguez’e göre kitapta, ülkedeki yoksul hayatlar, eşitsizlik, cehalete karşı her türlü avantaja sahip şehir nüfusuyla buna sahip olmayan grup arasındaki ikili koşulları anlaşılsın diye okutuluyor.
Bulgaristan / Under the Yoke(1894) Ivan Vazov
Ne hakkında: Bu roman Osmanlı yönetiminde bir Bulgar köyünü anlatıyor ve 1870’lerde ülkenin nihai kopuşunu tetikleyen başarısız bir ayaklanmayı gösteriyor. Büyük karakter kadrosu, isyanın her iki tarafındaki köylüleri içeriyor.
Neden öğretiliyor: Vazov, Bulgar edebiyatının babası olarak görülüyor. Kristine O’Malley, “Osmanlı İmparatorluğu’nun köleleştirilmesi ve bağımsızlık mücadelesinin Bulgarların ulusal kimliğini şekillendirdiğini” sözlerine ekledi.
Çin / Seçmeler Konfüçyüs
Ne hakkında: Bu kitap, antik filozof Konfüçyüs’ün öğretilerinin derlemesinden oluşuyor. Ayrıca, MÖ 475 ile MÖ 221 yılları arasında yazıldığı düşünülüyor.
Neden öğretiliyor: Öğretmenler, öğrencilerinin ‘Seçmeler’den ahlaklı olmayı öğrenmelerini istiyor. Anne-babaya saygı göstermek, eleştirel düşünceyi kullanabilmek gibi. Kitap, Çin kültürünün temel taşlarından biri olarak kabul ediliyor.
Endonezya / Gökkuşağı Askerleri(2005) Andrea Hirata
Ne hakkında: Gerçek bir hikâyeyi konu alan romanda, Endonezya’nın uzak bir köyündeki 10 öğrencinin hayatı anlatılıyor. Öğrenciler, onlara ilham veren bir çift öğretmenin yardımıyla hem kendileri hem de halk için ayağa kalkmayı öğreniyor.
Neden öğretiliyor: Kitap zorluklara karşı; fedâkarlığı, özveriyi, çok çalışmayı, azmi, tutkuyu, iyimserliği, arkadaşlığı ve kardeşliği öğretiyor.
Filipinler / Beni Alıkoyma(1887) Jose Rizal
Ne hakkında: Rizal, Filipin devriminin kahramanı olarak görülüyor ve kitabı Filipinlerde keyfi olarak baskı kuran, zalim İspanyol Katolik hükümdarlığı altındaki toplum hayatını anlatıyor.
Neden öğretiliyor: Bir aktivistin mesajıyla dramatik bir hikâyeyi birleştiren kitap, Harriet Beecher Stowe tarafından yazılan ‘Tom Amcanın Kulübesi’yle karşılaştırılıyor. Eser, öğrencilere atalarının bağımsızlık çabalarını takdir etmelerini sağlamak amacıyla okutuluyor.
Finlandiya / Yedi Kardeşler(1870) Aleksis Kivi
Ne hakkında: Kavgacı yedi kardeşin, ailesiyle ve Finlandiya kırsalıyla olan mücadelesi konu alınıyor kardeşler büyüdüğünde, topluma yararlı bireylere dönüşüyor.
Neden öğretiliyor: Sıradan insanların anlatıldığı bu romanın, bir Fin yazar tarafından Fince yazıldığı ilk kitap olduğuna inanılıyor ve Finlandiya’nın ulusal romanı kabul ediliyor.
Gana ve Nijerya / Parçalanma(1958) Chinua Achebe
Ne anlatıyor: 1900’ler Nijerya’sında geçen bu roman, bir İgbo (Nijerya’da halk) lideri ve köyün güreş şampiyonu olan Okonkwo’nun, sömürgecilere karşı savaşını konu alıyor. Şampiyonun; başarı, güç, şöhret ve devamında gelen düşüşü konu alınıyor.
Neden öğretiliyor: Ülkedeki eğitimcilere göre, Afrika’da misyonerlerin gelişiyle ideallerin nasıl kaybolduğunu anlatıyor. Bununla birlikte kabile kültürü ve erkeklik kavramına da eleştirel bir bakış sunuyor.
Güney Kıbrıs Rum Kesimi / The Murderess(1903) Alexandros Papadiamantis
Ne hakkında: Bu roman, Skiathos adasında yaşayan Hadoula adlı yaşlı bir kadın hakkında. Zavallı genç kızları bir tür merhamet olarak öldürüyor, çünkü gelecekteki beklentilerinin sınırlı ve kasvetli olduğunu düşünüyor.
Neden öğretiliyor: “Kadınların rolüne ve evlilik içindeki cinsiyet rollerine ışık tutuyor; Bunlar, Kıbrıs ve Yunanistan’da büyük önem taşıyor ”diyor Evanthia Poyiatzi. “Ve bu, öğrencilerin davranışının etik mi yoksa etik olmayan mı olduğuna karar verir.
Hindistan / Otobiyografi: Hakikat ile Tecrübelerimin Hikâyesi(1927-1929) Mahatma Gandi
Ne hakkında: Eser, Hindistan’ın ünlü lideri Gandi’nin çocukluğundan başlayıp 50’li yaşlarına kadar yazdığı anı yazısı.
Neden öğretiliyor: Eğitimcilere göre kitap onurlu bir yaşamın özünü destekliyor. Bu da sadece şiddete gerek duymadan ve hakikatle mümkün.
İran / Hafız, Sadi, Firdevsi, Rumi ve Ömer Hayyam’ın şiirleri
Ne hakkında: Aşk, güzellik, neşe ve birçok konu var.
Neden öğretiliyor: İran edebi klasikleri arasında sayısız şiir ve şair var. Her şiir farklı bir değere sesleniyor.
İrlanda / Buz Adam: İrlandalı Bir Antarktika Kahramanının Maceraları (2003) Michael Smith
Ne hakkında: Kaptan Robert Falcon Scott’ın Antartika yolculuğuna katılmak için evden kaçan, 15 yaşındaki İrlandalı Tom Crean’in biyografisi.
Neden öğretiliyor: İrlandalıların çok çalışma, odaklanma ve kendini adamayla her şeyin mümkün olabileceğini ve güçlükler karşısında zafer kazanabilen tutkulu kâşifler olduğunu gösteriyor.
İtalya / Nişanlılar(1827) Alessandro Manzoni
Ne hakkında: İspanya hükümdarlığı altında olan ve henüz bir ulus olmamış İtalya’nın kuzeyinde 17’nci yüzyılda geçiyor. Birçok insanın ölümüne sebep olan ve köylüleri çok kötü etkileyen veba hastalığı anlatılıyor.
Neden öğretiliyor: İtalyan edebiyatının iki önemli ayağından biri olan bu kitap, tarihi romanların başlangıcı olarak kabul ediliyor.
Kanada / Savaşlar(1977) Timothy Findley
Ne hakkında: 19 yaşındaki Kanadalı Robert Ross, kardeşinin ölümüyle başa çıkmak için Birinci Dünya Savaşı’nda askere yazılır ve Fransa’ya gider. Burada da savaşın tüm kötülüğüne şahit olur.
Neden öğretiliyor: Kanada’da ikon haline gelen bu roman, savaşın acımasızlığını dürüstlükle resmediyor.
Kolombiya / Yüzyıllık Yalnızlık (1967) Gabriel García Márquez
Ne hakkında: Büyülü gerçekçiliğin öncüsü kabul edilen bu eserde, 19’uncu yüzyıldan başlayarak beş kuşak boyunca Buendía ailesinin, Kolombiya’nın yükseliş ve çöküşünü izlemesi anlatılıyor.
Neden öğretiliyor: Latin Amerika Edebiyatı’nın en önemli yazarlarından biri olan Márquez, 1982’de Nobel Edebiyat Ödülüne layık görüldü. Yıllarca Kolombiya’yı rahatsız eden şiddeti, çürümüşlüğü tasvir eden bu kitap, Kolombiyalıların çektiği acıları gösteriyor.
Mısır / Günlerin Kitabı(1935) Taha Hüseyin
Ne hakkında: Kitap 1889’dan 1973’e kadar yaşamış entelektüel yazar Taha Hüseyin’in otobiyografisi. Mısır Edebiyatı’nın en etkili isimlerinden biri olan Taha Hüseyin, üç yaşında kör oldu. Sonrasındaysa ülkesinde eğitim bakanlığı yaptı.
Neden öğretiliyor: Bu kitap öğrencilere; bilgi toplamanın önemini, geleneklere başkaldırma ihtiyacını ve cehaletin toplum üzerindeki olumsuz etkilerini öğretiyor.
Pakistan / Gönülsüz Köktendinci(2007) Muhsin Hamid
Konu hakkında: Uluslararası bir bestseller olan bu roman, 11 Eylül 2001’deki olaylardan önce ve sonra Amerika Birleşik Devletleri’ndeki zamanına yansıyan bir Pakistanlı adamın hikayesini izliyor.
Neden öğretiliyor: “Bu kitaplar, temel ideallerle mücadele eden ve kendi kimliklerini bulmaya çalışan modern Pakistanlıların karşılaştığı benzersiz ikilemlere değiniyor” diyor Vajiha Atiq.
Rusya / Savaş ve Barış(1869) Lev Tolstoy
Ne hakkında: 1805’de başlayan ve 1812’de Napolyon’un Rusya’yı işgaline kadar devam eden kitapta, beş ailenin hayatı ve aşkları anlatılıyor.
Neden öğretiliyor: Savaş ve Barış, toplumda nasıl değerli, affedici ve saygılı olunabileceği gibi konuları ele alıyor. Eğitimci Valentina Ishmanova göre ise, herkes Tolstoy’un Natasha, Pierre ve Prens Andrei karakterlerine benzer durumlar yaşadı.
Şili / Sub Terra(1904) Baldomero Lillo
Ne hakkında: Bu kısa öykü kitabı, 19’uncu yüzyılda, Şili’nin güneyinde çalışan maden işçilerinin fakir, yıkıcı ve tehlikeli hayatını anlatıyor.
Neden öğretiliyor: “Sub Terra, Şili tarihinin önemli bir bölümünü temsil ediyor” diyor Natalia Salamanca Moreno ve ekliyor:
“Bu hikâyeler öğrencilere, bugünkü hayatlarından tamamen farklı bir yaşam tarzını gösteriyor. Bu da, şimdi sahip olduklarının değerini bilmelerini sağlıyor. Hikâyeler ayrıca, anne-babalara ve onların çabalarına müteşekkir olmak gibi, zamana bağlı olmayan önemli aile değerlerini vurguluyor.”
Vietnam / Kieu’nun Hikâyesi(1820) Nguyễn Du
Ne hakkında: Ailesini kurtarmak için kendini feda eden Thui Kieu adlı genç kadının destansı hikâyesi şiirle anlatılıyor.
Neden öğretiliyor: Şiirin pozitif özellikler taşıdığını ve bunu sevdiğini belirten Joy Truong, “Halkımın ve ülkemin güzelliğini gösteriyor. Diğer öykü ve şiir konularına tam bir kontrast” diyor.
Kaynak: https://ideas.ted.com