25 Nisan 1986’da Çernobil nükleer santralindeki mühendisler, dünya tarihinin en berbat nükleer felaketine yol açacak bir teste başladılar. Ukrayna’da, Kiev’in 130 kilometre kuzeyinde yer alan nükleer santral 1983’te tamamlanmıştı. Üç yıl sonra mühendisler, türbinlerin bir elektrik kesintisi durumunda ne kadar süreyle enerji üretmeyi sürdürebileceğini görmek için bir deney yaptılar.
O gün teknisyenlerin yaptığı ilk ölümcül hata, güvenlik sistemlerini kapatmak oldu. Bu sistemler, tesisin düşük güçte çalıştırılmasını gerektiren deneyi etkileyebilirdi ama bu sistemleri kapatmaları, çalışanların içinde bulundukları tehlikeyi zamanında fark edememesine yol açtı.
Nükleer fisyon oluşturma süreci, reaktör çekirdeğine sokulduğunda nötronları soğurarak üretimi yavaşlatan kontrol çubuklarıyla düzenlenir. Testin amacı da çok sayıda çubuğu çekirdeğe sokarak santralin güç çıkışını azaltmak ve ne olduğunu görmekti. Ne var ki gereğinden fazla kontrol çubuğu çekirdeğe sokulmuştu ve güç çıkışı beklenenden çok daha hızlı düştü. Bunun üzerine, çıkışı artırmak için çubuklar tekrar geri çekildi ve çıkış % 12 düzeyine getirildi .
Ancak çubuklar gereğinden fazla hızlı ve yukarı kaldırılınca çok tehlikeli bir güç artışı meydana geldi ve reaktör aşırı ısındı. Suyla soğutma sistemi bu ani talebe yanıt veremeyince su, buhara dönüştü. Acil durum düğmesine basıldı ve çubuklar tekrar alçalmaya başladı ama bu, çekirdekte meydana gelen tepkimeleri daha da hızlandırdı.
26 Nisan’in erken saatlerinde reaktörün çatısı havaya uçtu ve radyoaktif materyal atmosfere yayılmaya başladı. Yangının söndürülmesi dokuz gün sürdü ve radyoaktif materyal çok daha büyük bir alanı kapsayan sağlık ve siyaset sorunlarına yol açtı.
Felaketin Etkisi
Patlama ve erime zaten yeterince sarsıcıydı ama en beteri, Avrupa’nın büyük kısmına yayılan ve sağlık sorunlarına yol açan radyasyondu.
Kirlenen havanın etkisi hayvanlarda, bitkilerde ve su kaynaklarında da görüldü ve hala geniş ölçekte hissediliyor. Çernobil civarındaki radyasyon düzeyi daha binlerce yıl ortalamanın üstünde kalacak.
Olayın hemen ardından 31 kişi öldü ve bunlardan 28’inin ölüm nedeni santral içinde ve civarında meydana gelen doğrudan radyasyon zehirlenmesiydi.
Toplamda 55.000 kişi radyasyon yüzünden öldü, 150.000 kişi sakat kaldı, 655.000 kişi tıbbi desteğe muhtaç kaldı.
Kaynak: How It Works