Sessiz, susuz topraklarda sadece rüzgarın gürültüsü ve arada bir uçan bir akbabanın çığlığı duyulur. Genelde çöl denince akla gelen manzara budur. Ancak çöller üzerindeki kumlarla veya Güneş‘in zemini nasıl kavurduğuyla tanımlanmaz.
Bir yerin “çöl” olarak nitelendirilebilmesi için çok az ile hiç arasında yağış alması gereklidir. Genelde bu değer yılda 25 santimetrenin altıdır. Dünya‘nın en büyük çöllerinden bazıları sahra çölü gibi kumlarla kaplı dev düzlüklerdir ancak en büyük çöl bunun tam tersidir.
Boyutu 14 milyon kilometrekareye yaklaşan, Dünya‘nın en soğuk bölgesi Antarktika, Dünya‘nın en büyük çölü olma unvanına sahiptir. Soğuk hava su buharını tutamadığı için bu buzlu bölgeye çok fazla yağmur düşmez. Antarktika’yı bir buz çölü halinde tutan şey beyaz rengidir.
Albedo etkisi olarak bilinen bu fenomen, Güneş‘in sıcak ışınlarının beyaz yüzden yansıması ve geri dönmesi nedeniyle oluşur. Devasa boyutu ile Antarktika ve kuzeyli komşusu Arktik (Dünya‘nın ikinci en büyük çölü), güneş ışınları tarafından eritilmezler ve tuttukları suyu bırakmazlar.
Bazı büyük çöllerde durum farklıdır. Dünya‘nın ekvatorunun 30 derece kadar yakınında bulunan subtropik çöller milyonlarca yıldır doğru dürüst yağmur yüzü görmüyor ve Güneş‘in kavurucu ışınları tarafından pişiriliyor. Sahra çölünde bu yüzden 7 milyon yıldır hiç bitki yetişmiyor.
Bir teoriye göre Dünya‘nın kıtaları oluşurken (yani yaklaşık 250 milyon yıl önce) Afrika ve Avrasya tabakaları çarpıştı. Bunun sonucunda Alpler oluşmaya başladı. Ancak bu sırada Tethys adı verilen bir deniz yok oldu. Çevrenin su ihtiyacı için hayati bir rol oynayan bu deniz yok olunca zamanla Sahra bölgesi kurudu ve o zamandan beri bomboş, kuru bir çöl olarak hayatını sürdürüyor.
Güçlü rüzgarlar ve çok az yağmur günümüzde gördüğümüz çöllerin çoğunun oluşma nedeni. Çölde hiç hayat olmadığını düşünebilirsiniz, ancak burada da oraya uyum sağlamış canlılar yaşıyor. Sahra Çölü’nde yaşayan çöl tilkisi çölün buz gibi soğuk gecelerinden yararlanmak üzere evrimleşmiştir. Gün içinde sıcaktan korunur, geceleri avlanır.
Çöllerde en değerli şey sudur ve bazı canlılar su bulabilmek için bir dizi zekice yöntem geliştirmiştir. Namibya çölündeki bazı böcekler bedenlerinin arkasındaki hidrofil noktaları kullanarak sisteki su buharını toplarlar. Böceğin üzerinde su damlacıkları belirince hidrofil mum suyu böceğin ağzına yönlendirir.
Kaynak: How It Works