Kim olduğumuzu genler belirler. Genler kalıtımın temel birimidir. Her gen, bir protein üretmek için önceden kodlanmış bir talimat dizisiyle gelir. İnsanların yaklaşık 20.500 geni bulunur. Bunların kimi birkaç yüz, kimisi ise 2 milyon baz çifti uzunluğundadır. Genler fizyolojimizin tüm yönlerini etkiler; fiziksel görünümümüzü, hücrelerimizde gerçekleşen biyokimyasal tepkimeleri ve hatta birçok uzmana göre kişiliğimizi belirler.
Her birey, her genin iki kopyasını barındırır. Bunların her biri bir ebeveynden gelir. Nüfus içinde her genin farklı allelleri bulunur: Aynı kodun yalnızca sıralamada küçük farklar içeren, değişik biçimleridir bunlar. Alleller aynı işlevi yerine getirseler de bu küçük farklar her birimizi eşsiz, benzersiz kılar.
Alyuvar haricindeki tüm hücrelerimizde genetik bilgimizi içeren bir çekirdek bulunur. Bu genetik bilgi deoksiribonükleik asit, yani DNA’dır. DNA, bazlardan oluşan dört harfli bir kod biçimindedir. Bunlar adenin (A), guanin (G), sitozin (C) ve timindir (T). Bir zamanlar moleküler biyolog Francis Crick’in söylediği gibi, “DNA, RNA’yı meydana getirir; RNA, proteinleri; proteinler de bizi.”
Genlerimiz birkaç bin genden oluşan gruplar halinde, hücre çekirdeğindeki 23 çift kromozomda saklanır. O yüzden, bir hücre belli bir gene ihtiyaç duyarsa o sıranın ribonükleik asit (RNA) biçiminde geçici bir kopyasını çıkarır. Bu kopya, vücudun yapıtaşı olan proteinleri üretmek için gereken tüm bilgiyi içerir.
DNA’nın Kimyasal Yapısı
Deoksiribonükleik asidi mikroskop altında inceleyelim.
Nükleotid: DNA, nükleotid adli yapıtaşlarından oluşmuş bir polimerdir.
Şeker: Her baz, deoksiriboz adli beş karbonlu bir şekere bağlanır.
Fosfat: Fosfat grupları, bitişik nükleotidleri birbirine bağlayarak bir fosfat omurgası oluşturur.
Nükleobaz: Hernükleotid şu dört bazdan birini içerir adenin (A), timin (T), guanin (G) ve sitozin (C.).
Hidrojen Bağı: İki baz, hidrojen bağları (DNA zincirlerini bir arada tutan zayıf elektrostatik etkileşim) aracılığıyla etkileşim kurar.
Genetik Kodumuz Nasıl Depolanıyor?
Genetik kod, DNA’ya yalnızca dört nükleobaz (A, C, G, T) ile kodlamıştır.
Kromozom: İnsanlar 46 kromozoma sahiptir. Bunlar 20.500 civarı gen içeren 23 çift halinde bulunur.
Çekirdek: Çift cidarlı bir membranla korunan çekirdek, hücrenin genetik bilgisini içerir.
Çift Zincir: DNA, birbirinin tamamlayıcısı iki zincirden oluşur. Bunlardan biri diğerinin şablonu olur ve kopyalamanın doğru şekilde gerçekleşmesini sağlar.
Çifte Sarmal: DNA, çifte sarmal yapılıdır. Bazlar ortadaki merdiven basamağına benzer görüntüyü oluşturur.
Baz Çiftleri: DNA’daki bazlar daima çiftler halindedir. Adeninle timin, guaninle de sitozin eşleşir.
Kaynak: How It Works