Hücre Döngüsü nedir ?Sürekli bir döngü olan hücre bölünmesi ve büyümesi, Dünya‘daki tüm canlılar için hayati önem taşır. Bu döngü olmasaydı gezegen üstünde tek bir organizma bile gelişemez ve üreyemezdi. Hücre döngüsü; ara evre (ara faz), mitoz ve sitokinez olmak üzere üç ana aşamadan oluşur.
Ara evre sırasında hücre genişler, bölünme için gereksinim duyacağı yeni proteinleri ve organelleri üretir. Sonra kendi kromozomlarının kopyasını çıkarır, hücredeki DNA miktarını ikiye katlar ve bir sonraki aşamaya geçiş için koşulların uygun olup olmadığına bakar.
Mitozda ise çekirdeği çevreleyen zar yıkılır, böylece kromozomlar küçük ve iğ biçimli teller tarafından hücrenin zıt taraflarına çekilir. Sonra hücrenin iki ucundaki kromozomların etrafında çekirdek zarı yeniden oluşur. Sitokinez sırasında sitoplazma ortadan bölünerek her biri kendi çekirdeğine ve organeline sahip iki yavru hücre oluşturur.
Bu döngü, CDK adındaki düzenleyici enzimler tarafından denetlenir. Bunlar bölünme aşamaları arasında kontrol noktası gibi davranarak döngünün bir sonraki aşamasının başlangıç sinyalini verir.
Prokaryot hücrelerin (çekirdeksiz hücreler) hücre döngüsü biraz daha farklıdır. Bakteriler ve diğer prokaryotlar “ikiye bölünme” denen bir süreç aracılığıyla çoğalırlar: Hücre, genetik materyalini çoğaltır, sonra iki katına büyür ve ikiye bölünür. Mitozdaki eşeysiz organik doku büyümesinden farklı olarak eşeyli üremeyle ilgili olan mayoz ise hücre bölünmesinin bir diğer çeşididir.
Kanser Ve Döngü
Hücre döngüsünde bir aksaklık olursa bunun sonucunda kanserli tümörler ortaya çıkabilir. Her şey döngüdeki protein düzeyine bağlıdır. P53 adlı protein, DNA‘da hasar varsa süreci sona erdirir. Bu da hücreler öldürülüp döngü yeniden başlatılırken proteine DNA‘yı yenileme fırsatı tanır. Bazı durumlarda bu süreç başarısız olur ve hücreler büyük bir hızla çoğalarak tümör meydana getirir.
Kemoterapi ve radyoterapi bu mutasyona uğramış hücreleri yok eder. P53 mutasyonu kanserin başlıca sebeplerindendir. Ender görülen Li Fraumeni sendromundaysa p53’teki bir genetik kusur, bu sendromdan mustarip kişilerde kanserin çok sık görülmesine yol açar.
Hücre Çoğalması
Profaz: Kromozomlar yoğunlaşır, daha kısalar ve kalınlaşır. Kromozomlar kendilerini çoğaltınca kromatidler meydana gelir.
Prometafaz: Çekirdek zarfı parçalanır ve iğ iplikçileri hücrenin iki tarafından uzanıp kromatidleri ortasından yakalar.
Metafaz: Bu aşamada iğ iplikçileri tutunur ve kromozomlar hücre ekvatoru boyunca bir doğru oluşturacak biçimde dizilir.
Anafaz: İğ iplikçileri kromozomları çekerek birbirinden ayırır, kromatidler hücrenin karşılıklı uçlarına ya da kutuplarına gider.
Telofaz: Her kutupta birer yeni kromozom kümesi oluşur ve iğ iplikçileri kaybolurken bu kromozomların etrafında yeni çekirdek zarfları ortaya çıkarır.
Sitokinez: Sitoplazma bölünür ve ortaya iki ya da daha çok yavru hücre çıkar. Mitoz ve hücre döngüsü böylece sona erer.
Kaynak: How It Works