İbn-i Sina’nın “Tıbbın Kanunu” adlı eserinin İrlanda diline yapılmış elyazması bir tercümesi, başka bir kitaba dikilmiş olarak keşfedildi.
Arkeofili’nin Guardian’dan aktardığına göre, söz konusu el yazması, aynı zamanda Ortaçağ İrlandası’ndaki tıbbın, Avrupa’nın geri kalanına ayak uydurduğuna işaret ediyor.
Bu durum, İbn-i Sina’nın tıbbi bilgelerinin sadece İslam dünyasında değil, aynı zamanda Avrupa’nın çeşitli bölgelerinde de etkili olduğunu gösteriyor. İrlanda’daki bu çeviri, dönemin tıbbi bilgilerini ve uygulamalarını anlamak açısından önemli bir kaynak teşkil ediyor.
Hekim İbn-i Sina’nın benzersiz kitabının 15. yüzyılda çevrilmiş parşömen el yazması, daha sonraki bir dönemde yazılmış olan bir kitabı bağlamak için kullanılmış. Yazı, kesilmiş, katlanmış ve 1530’larda Londra’da basılmış olan yerel yönetimle ilgili cep tipi bir Latin el kitabının omurgasına dikilerek eklenmişti. Bu kitap, 16. yüzyıldan beri Cornwall’da yaşayan bir aileye aitti.
Aile, geçtiğimiz yıl bu alışılmadık kitap bağlama yöntemi konusundaki meraklarını gidermeye karar verdiğinde, Profesör Pádraig Ó Macháin’e danıştı. Profesör, bunu ilk gördüğü anda önemli bir şey olduğuna kanaat getirdi.
Bu keşif, hem İbn-i Sina’nın eserinin tarihsel önemini vurgulamakta hem de Ortaçağ tıbbının Avrupa’daki etkisini gözler önüne sermektedir.
Macháin, “Hayatı değerli kılan anlardan biriydi, gerçekten çok, çok heyecan vericiydi” dedi.
Ortaçağ İrlanda tıbbı konusunda uzman olan Dublin İleri Araştırmalar Enstitüsü’nden Profesör Dhonnchadha, bu metni, İbn-i Sina’nın “Tıbbın Kanunu” adlı kitabının daha önce bilinmeyen bir İrlanda çevirisinin parçası olduğunu onayladı.
İbn-i Sina, 980 ile 1037 yılları arasında yaşadı ve döneminin en etkili âlimlerinden biriydi. Asıl adı “El-Kanun fi’t-Tıb” olan kitabını Arapça yazmıştı. Profesör Macháin, el yazması için şunları söyledi:
“Daha önceden İrlanda dilinde tıbbi metinler yoluyla İbn-i Sina’ya verilmiş referanslar olsa da, ilk defa ‘Tıbbın Kanunu’nun İrlandacaya çevrildiğini biliyoruz. Bu parça, çok büyük bir el yazmasından alınmış olmalı. Eski el yazmalarından kesilen parşömenlerin daha sonraki kitaplar için bağlayıcı olarak kullanılması, Avrupa geleneğinde alışılmadık bir durum değil, ancak bu keşifle birlikte, İrlanda dilinde bu kadar açık bir örnek ortaya çıktı.”
Bu açıklamalar, İbn-i Sina’nın eserinin İrlanda’daki tıbbi bilgi birikimine katkısını ve Ortaçağ’daki kültürel etkileşimleri daha iyi anlamamıza yardımcı olmaktadır.
İbn-i Sina’nın “Tıbbın Kanunu” adlı kitabı, İslam dünyasında ve 6 yüzyıldan uzun bir süre boyunca Avrupa’da standart tıbbi metin olarak görülen tıbbi bir ansiklopedi olarak kullanılıyordu.
İrlanda dilindeki metinde çenenin, burnun ve sırtın fizyolojisi ele alınıyor. El yazması parşömende burun ile ilgili olan kısım, en az zarar görmüş olanıdır. Metinde özellikle burnun kemiklerinin üç kullanımı ayrıntılarıyla açıklanıyor:
— Beyni sürekli olarak güçlendirilmek adına hava çekmek için kullanılır.
— Her harfin sesini ifade etmek için kullanılır.
— Beyinden atılan fazlalıklar, bir kısmı burnu besler ve geri kalanı da bir artık olarak atılır.
Profesör Macháin, Ortaçağ İrlandası’ndaki tıp biliminin, kıtada uygulananlarla aynı olduğunu, İrlandalı alimlerin Avrupa tıp okullarına seyahat ettiğini ve öğrendiklerini İrlanda’ya geri getirdiğini belirtiyor:
“Bu parçanın İrlanda diline çevrilmesinin nedeni, Ortaçağ İrlandası’ndaki öğrenim dilinin İrlandaca olması ve hayatın başka herhangi bir alanında Latince kullanılmasıydı.”
Bu açıklamalar, İbn-i Sina’nın eserinin sadece tıbbi bilgi sağlamakla kalmayıp, aynı zamanda Ortaçağ İrlandası’ndaki eğitim ve öğrenim süreçlerinin de bir yansıması olduğunu göstermektedir.
Kaynak : Sputnik