Hem Osmanlı İmparatorluğu’nun Akdeniz’deki genişlemesi hem de antik çağlardan bu yana kullanılan kadırgalar İnebahtı Deniz Savaşı’nda birlikte son buldu. Osmanlı’nın 1570’teki Kıbrıs’a hücumu adanın fethedilmesi, Magusa’yı koruyanların öldürülmeleri ve son Venedik kalesinin düşmesiyle sonuçlandı. Böylece padişah II. Selim’in başında olduğu Osmanlı İmparatorluğu, batıya doğru yayılacağının gözdağını veriyordu. Papa V. Pius’un Avrupa Hıristiyanlığına yönelik bu tehdide yanıtı Kutsal İttifak’ı kurmak oldu.
Müezzinzade Ali Paşa komutasındaki Osmanlı donanması Kutsal İttifak donanmasını karşılamak için 230 kadırga ve daha hızlı olan 70 kaliteyle (galyot) İnebahtı’da demir attı. Sicilva’nın Messina limanında toplanan Kutsal İttifak donanmasının komutanı İspanya Kralı II. Philip’in 25 yaşındaki üvey kardeşi Avusturyalı Don Juan’dı, bu filo 206 kadırga ve her biri 40 toptan daha fazlasını taşıyan 6 adet galias (galeas) ile yola çıktı. Bu gemilerden 105 kadırga ve 6 galiası Venedik Cumhuriyeti, 49 kadırgayı İspanya İmparatorluğu’na bağlı Napoli ve Sicilya krallıkları, 27 kadırgayı ise Ceneviz Cumhuriyeti tedarik etmişti. Geri kalan gemileri ise Papalık Devletleri, Toskana ve Savoy Büyük dükalıkları ile Hospitalier Şövalyeleri sağladı.
Kutsal İttifak donanması yaklaşık 29.000 asker ve 40.000 kürekçiyle Eylül ayının ortasında yelken açtı. Kutsal İttifak donanmasında arkebüz kullanma uzmanlıklarıyla muharebede büyük avantaj sağlayacak olan İspanyol piyadeler de yer alıyordu. Ali Paşa da donanması için 31.000 asker ve 50.000 denizci ve kürekçi topladı, ki bunların çoğu Hristiyan kölelerden oluşuyordu. Donanmalar karşı karşıya geldiğinde kumandanlar manevralarını çabuklaştırdılar. Don Juan rüzgârın donanmasının savaş pozisyonunu almasını engelleyeceğinden endişeleniyordu; rüzgâr en kritik noktada yön değiştirdi.
Kutsal İttifak donanması şu savaş düzenini aldı: Sol cenah filosu Venedikli kumandan Agostino Barbarigoʻnun yönetimindeydi, sağ cenah filosu ise Cenevizli Giovanni Andrea Doria. Merkez filosunun komutanı Don Juan’dı, ona Venedikli Sebastiano Venier ve Romalı Marcantonio Colonna nezaret ediyordu. İhtiyat filosunun başında ise Santa Cruz markisi İspanyol Don Àlvaro de Bazán vardı. Osmanlı kadırgaları yaklaşınca Venedik galiaslarının ağır topları ateş açtı. Osmanlı’nın sağ cenah filosunun başında bulunan İskenderiye kaptanı Şuluk Mehmet Bey’in hızlı kadırgaları Barbarigo’nun kadırgalarının arasına girdi. Venedikli kumandan gemilerine keskin bir dönüş yaptırarak Osmanlı’nın sağ cenah filosunu Patras Körfezi’nin kuzey kıyılarına sıkıştırdı. Kadırgalar birbirine yaklaşınca İspanyol piyadeler arkebüzlerini kullanmaya başladı.
Muharebede Kutsal İttifak donanmasının sol kanat filosu komutanı Barbarigo gözüne isabet eden bir okla ağır yaralandı, iki gün sonra da öldü. Şuluk Mehmet Bey de hayatını kaybetti. Merkezde sancak gemileri birbiriyle mücadele ediyordu. İspanyol piyadeleri Osmanlı yeniçerileriyle çarpışıyordu. Muharebede Don Juan bacağından yaralandı. Osmanlı filosunun komutanı Ali Paşa ise kafasına isabet eden bir topla hayatını kaybetti. Kumandanlarının ölümü merkezdeki Türkleri paniğe sürükledi.
Kutsal İttifak’ın merkez filosu, Uluç Ali Paşa’nın emrindeki kadırgaların hücumu karşısında tehlikeye düştü. Ancak Kutsal İttifak’ın ihtiyat donanması komutanı Don Àlvaro yetişerek Uluç Ali Paşa’nın gemilerini geriletti. Sonuçta Osmanlı donanması kaybetti. Sadece Uluç Ali’nin birliği birkaç kayıpla hayatta kaldı. 130 Osmanlı gemisi zapt edildi ve 50’si de batırıldı. Osmanlılar toplam 30.000 insan kaybetti. Kutsal İttifak’ın ölü sayısı ise 7.500 oldu.
İnebahtı Deniz Savaşı
Savaşın Şafağı
7 Ekim 1571 gün doğumunda, 25 yaşındaki Avusturyalı Don Juan kontrolündeki Kutsal İttifak donanması Yunanistan’ın batı kıyısı boyunca yol alır. Doğuda Patras Körfezi’ne doğru süzülür. Bir süre sonra önlerinde İnebahtı’dan demir almış olan Osmanlı’nın donanması görünür. Papazlar günah çıkartırken Kutsal İttifak gemilerinin güvertesinde dualar okunur.
Muharebeye Hazırlanmak
Kutsal Roma İmparatoru V. Charles’ın gayrimeşru oğlu ve İspanyol Kralı II. Philip’in üvey kardeşi Avusturyalı Don Juan, Osmanlı öncü birliğini dağıtmak için ağır ateş gücüne sahip galiaslarını öne sürerken Papa V. Pius’un şu sözlerini hatırlayacaktı: “Zaferlerinden kabarmış Türkler donanmamızı almak isteyecekler… Tanrı bize zaferi bahşedecek. V. Charles sana yaşam verdi. Ben de sana onur ve yücelik vereceğim. Git ve onların peşine düş!”
Doğudan Esen Rüzgar
Osmanlı donanmasına komuta eden Müezzinzade Ali Paşa savaş gemilerini hilal şeklinde konumlandırır. Fakat rüzgâr Kutsal İttifak donanmasının lehine yön değiştirir. Yelkenlerini indirmek zorunda kalan Türkler kürekçilerini rüzgâra karşı kürek çekmeye teşvik eder. Kadırga sayısı Kutsal İttifak’ınkilerden fazla da olsa Müezzinzade Ali Paşa’nın donanmasının ateş gücü oldukça azdır. Osmanlı kadırgalarında 800’den az top varken bu sayı Kutsal İttifak gemilerinde 1800’den fazladır.
Savaş Başlıyor
Karşı karşıya gelen donanmalar öğlene doğru muharebeye tutuşur. Merkezde öne doğru fırlayan Venedik galiasları toplarını ateşleyerek en az iki Osmanlı kadırgasını batırır. Giovanni Andrea Doria’nın önerisi üzerine Don Juan, düşman gemilerinin su altındaki kesimlerine darbe indirerek batmalarını sağlayan bütün pruva mahmuzlarının Kutsal İttifak kadırgalarından çıkarılmasını emreder. Mahmuzların çıkarılması topların Osmanlı gemilerine daha alçakta, su seviyesinin altında hasar vermesini mümkün kılar.
Don Juan ve Ali Paşa Karşı Karşıya
Don Juan’ın ve Ali Paşa’nın sancak gemileri sıcak bir çarpışmanın içine girer. Ali Paşa’nın Sultan’ı Don Juan’ın Real’ine bindirir. İspanyol piyadeler, ya da arkebüzcüler Osmanlı yeniçerilerinin üzerine ölümcül bir ateş açar. İspanyol askerler iki kere Sultan’a çıkarlar ve göğüs göğüse mücadele ederler. Arkebüzden çıkan bir kurşun Ali Paşa’yı öldürür. Başı kesilerek bir mızrağa saplanır. Güvertede savaşan Osmanlı askerleri bu manzara karşısında dehşete düşmüş bir şekilde panikler.
Korsanlar ve Venedikliler Karşı Karşıya
Hızlı Osmanlı kadırgaları Kutsal İttifak donanmasının sol kanadındaki Augustin Barbarigo’ya ait kadırgaların arasından sızarlar. Şuluk Mehmet’in kontrolündeki kadırgaların izlediği Kutsal İttifak gemileri savunma düzenini bozar. Ancak Barbarigo ustalıkla bu tehdidi alt eder. Birçok Türk gemisini tuzağa düşürerek Yunan kıyı şeridinde sıkıştırır ve orada yok eder.
Düellocuların Ölümü
Venedikli Augustin Barbarigo, emrindeki gemilere hattı bozmamalarını öğütler; Şuluk Mehmet’in savaşta öldürüldüğünü öğrenmiştir. Fakat çok geçmeden kendisi de gözüne isabet eden bir Osmanlı okuyla hayatını kaybeder. Liderlerinin kendini feda etmesinden etkilenen Venedikliler gayrete gelir, Osmanlı saldırısı kırılır.
Uluç Ali Paşa’nın Umutsuz Çabası
Muharebe şiddetlendikçe ve Don Juan doğrudan muharebeye katılınca Giovanni Andrea Doria komutasındaki sağ kanat filosu Kutsal İttifak donanmasının merkezinden uzaklaşır. Osmanlı’nın sol kanat filosu komutanı Uluç Ali Paşa oluşan bu boşluktan yararlanmaya karar verir. Kutsal İttifak’ın merkez hattının etrafından dolaşarak Doria’nın sağ kanadını kuşatmaya çalışır.
Don Alvaro’nun Zamanında Müdahalesi
İspanyol Don Àlvaro de Bazán komutasındaki 35 kadırgadan oluşan Kutsal İttifak’ın ihtiyat filosu, Uluç Ali Paşa’nın yandan saldırısını durdurur ve Doria’yı destekleyerek Osmanlı tehdidini hafifletmeye çalışır.
Kadırganın Son Gösterisi
Kadırgaların kullanıldığı son büyük deniz savaşı ve dünya tarihindeki en büyük deniz savaşlarından biri olan İnebahtı Deniz Savaşı, Osmanlı donanmasından kalan son gemilerin çekilmesiyle sona erer. Böylece yelkenli savaş gemileri tarih sahnesine çıkacaktır.
Kaynak: Osmanlı İmparatorluğu (Tempo)