Mars’ta Kum Fırtınaları

Mars jeolojik olarak etkin değilse bile aşırı uçlardaki bazı hava koşullarına tanıklık ediyor. Kum fırtınaları söz konusu olduğunda Dünya‘daki çöller, Mars‘ın arazilerinin yanında sıfır kalıyor. Kızıl gezegen öylesine kuru, tozlu ve kayalık ki kum fırtınaları haftalarca sürebiliyor.

Mars‘ın yüzeyi Dünya‘daki herhangi bir çöldeki kum taneciklerinden çok daha ince bir tozla kaplı. Bu tozda ve Mars zemininde bulunan demir oksit (pas) gezegene rengini veriyor. Zaman zaman Mars rüzgarlarının hızı artıyor ve bu tozu havaya kaldırıp altındaki kayaların görünür olmasını sağlıyor. Kalkan toz gezegenin başka yerlerinde birikip kum tepecikleri oluşturuyor.

Normalde bu kum fırtınaları birkaç gün sürüyor. Ancak zaman zaman boyutları o kadar büyüyor ki, kıtaları örtecek kadar genişleyebiliyorlar. Birkaç yılda bir, özellikle Mars’ın Güneş‘e en yakın olduğu zamanlarda bir fırtına kontrolden çıkıp tüm gezegeni turuncu bir örtü şeklinde sarabiliyor ve aylarca dinmiyor.

Dev kum fırtınalarının nedeni Mars tozunun inceliği. Mars‘ın atmosferi çok ince, atmosfer basıncı Dünya‘nın yüzde biri kadar. Mars tozu Dünya‘daki kumlar kadar ince olsaydı Dünya‘da kasırga olarak nitelendirebileceğimiz en güçlü rüzgarlar bile, bu kumları yerinden kıpırdatmazdı.

Milyarlarca yıl süren erozyon sonucu oluşmuş olan bu toz o kadar ince ki, saatte 100 kilometre hızla esen rüzgarlar bu tozu kasırga boyutunda havalandırabiliyor. Buna rağmen yüzeydeki astronotlar bu rüzgarı hafif bir esinti olarak hissedecek.

Havaya yükselen toz tanecikleri aylar boyunca havada asılı kalabiliyor. Bunun nedeni hala tam olarak bilinmiyor. Düşük elektromanyetik alanların bu parçaları elektrikle yükleyip birbirlerini itmelerini sağladığı düşünülüyor. Tozlar bir kere havaya kalktıktan sonra büyük bir hızla ilerliyorlar ve çok uzun mesafeler kat edebiliyorlar. Güneş ışınlarını emdikleri için havayı 30 dereceye kadar ısıtabiliyorlar.

Mars‘ın yörüngesi Dünya‘ya kıyasla o kadar dış merkezli ki mevsimleri aşırı uçlarda. Sıcaklık -143 dereceye kadar düşüp 35 dereceye kadar çıkabiliyor. Sıcaklığın en çok ekvatorda oynadığı Mars yazlarında kum fırtınalarının gelişmesi daha büyük ihtimal.

Kum fırtınalarının içinde taşıdıkları Mars tozu yüzey araştırma araçları ve gelecekte gezegenin yüzeyinde dolaşacak olan astronotlar için bir tehdit. Yere çökerken araçların güneş panellerini tamamen kaplayabilirler veya içine sızıp aletleri bozabilirler. Eğer şansımız varsa, güneş panellerini kaplayan toz bir sonraki fırtınada uçup cihazların tekrar şarj olmasını sağlayabilir.

Kaynak: How It Works