Mitokondri, vücudunuzun ihtiyacı olan tüm enerjiyi nasıl üretir?
Mitokondrilere vücudun aküsü de denir çünkü besinleri kullanarak enerji üretirler. Kas lifleri bizi hareket ettirmek için, beyin hücreleriyse vücudun geri kalanıyla haberleşmek için enerjiye gereksinim duyar. Adenozin trifosfat (ATP) adı verilen enerjiyi ise oksijeni glikoz gibi besin molekülleriyle birleştirerek üretirler.
Mitikondrilerin on parmağında on marifet vardır: Hücreler arası sinyal iletiminde, hücre büyümesinde ve hücre döngüsünde rol oynarlar. Tüm bu işlevleri de metabolizmayı, yani canlılığı devam ettiren süreçleri düzenleyerek gerçekleştirirler. Bu amaçla da ATP üreten tepkime kümesi olan Krebs Döngüsü’nü kontrol ederler.
Ökaryot hücrelerin büyük kısmı mitokondri barındırır. Bu hücreler çekirdeği ve çeşitli organelleri olan, hücre zarıyla çevrili hücrelerdir. Mitokondrilerin sayısı da hücre türüne göre değişir. Kalp hücresi gibi yüksek enerji gerektiren hücrelerde binlerce mitokondri bulunabilir. Mitokondriler çoğu canlı için vazgeçilmezdir.
Mitokondrilerin yaşamın evrimiyle derin bir ilişkisi var . İlk defa bir milyar yılı aşkın süre önce iki farklı hücreden meydana geldikleri düşünülüyor. Büyük hücre diğerini içine aldı; dıştaki hücre enerji için içteki hücreye bağımlı hale geldi, içteki hücre dıştakine. Bu iç hücre zamanla evrimleşerek mitokondri halini aldı ve dış hücreler evrimleşerek daha büyük hücre yapılarının yapıtaşına dönüştü. Bu sürece eski Yunancada “içiçe birlikte yaşam” anlamına geler “endosimbiyotik” kuram deniyor.
Mitokondrinin İçinde
Hücrenin enerji santralinde bir tur atalım.
ATP Sentezi
ATP, hücrenin temel enerji birimidir. İç zardaki ATP sentaz enzimlerinin matrisle etkileşimi sonucunda üretilir.
Mitokondriyel DNA
Mitokondri kendi DNA‘sına sahiptir ve bölünerek çoğalabilir.
Krista
İç zardaki çok sayıda kıvrım, yüzey alanını artırarak yüksek etkinlikli hücrelerin daha fazla enerji üretmesini sağlar.
Matris
Karmaşık enerji üretim tepkimelerinin gerçekleşmesi için elzem olan enzimler, ribozomlar ve DNA, mitokondriyel matriste yer alır.
Dış Zar
Dış zar, maddelerin hücre duvarından geçişini kontrol eden büyük geçit proteinleri içerir.
İç Zar
Bu katman mitokondri içinde enerji üretimini düzenleyen kilit proteinleri barındırır.
Zar Arası Boşluk
Burası, konsantrasyon gradyanları ve iyon pompaları sayesinde organele neyin girip çıkacağını kontrol eden proteinleri ve iyonları içerir.
Hücrede Kaç Tane Mitokondri Var?
Bir hücredeki mitokondri sayısı o hücrenin ne kadar etkin olduğuna ve işlevini yerine getirmek için ne kadar enerji gerektirdiğine göre değişir. Genel kural olarak, düşük enerjili hücreler tek bir mitokondri içerirken yüksek enerjili olanlarda hücre başına binlerce mitokondri olabilir.
Yüksek enerjili hücrelere örnek olarak, siz uyuduğunuzda bile faaliyetini sürdüren ve işlevlerini devam ettirmek çalışan kalp kaslarını ve karaciğer hücrelerini gösterebiliriz.
Kaynak: İnsan Bedeninin Sırları