Soygazlar; Dünyamızda ve ötesinde bulunan, doğal olarak oluşan soygazlar: helyum (He), neon (Ne), argon (Ar), kripton (Kr), ksenon (Xe) ve radon (Rn). Periyodik cetvelin 18. grubunu oluşturan bu elementler doğal hallerindeyken renksiz, kokusuz, tatsız olmaları ve yanıcı olmamalarıyla tanınıyor.
“Asal gaz” olarak da anılan soygazların “soylu” kabul edilmelerinin sebebi, halkın arasına karışmaktan çekinen soylular gibi, kimyasal tepkimeye girmeye pek yanaşmamaları. Aslında bu gazların hepsi Dünya atmosferinde bulunuyor ve kimyasal olarak aktif hale gelip bileşik oluşturma yetenekleri var.
Soygazların çoğu (örn. argon, kripton, neon ve ksenon) sıvılaştırma ve ayrımsal damıtma teknikleriyle oluşturuluyor. Ancak helyum, doğalgaz ve radondan ayrıştırılarak elde ediliyor. Soygazlar inert olmadıkları halde son derece düşük kimyasal reaktiflik gösterdikleri için bugüne kadar sadece birkaç yüz soygaz bileşiği oluşturuldu. Bunların çoğu da ksenon çeşitleri. Teoride radon ksenondan daha reaktif, bu nedenle daha kolay kimyasal bağ yapması gerekiyor. Ancak radyoaktivitesinin yüksek ve yarı ömrünün kısa olması bunu engelliyor.
Soygazların birçok kullanım alanı var. Bunlardan en belirgin ve görünür olanları, kimyasal tepkimeye girmemelerinden dolayı yaygın olarak kullanılan ksenon, argon ve neon içerikli ışıklı tabelalar, ampuller ve lambalar. Bu gazların kullanılması ampullerdeki filamanların korunmasını sağlıyor ve gaz deşarjlı lambalarda kullanıldığı zaman farklı renkler veriyorlar.
Soygazlar Nerede Kullanılıyor?
Ark Lambaları
Özel bir gaz deşarjlı lamba türü olan ark lambasında, ksenon veya argon gibi iyonize olmuş gazla dolu bir ampulden elektrik geçiyor. IMAX sinemalarında kullanılıyor.
Zeplinler
Günümüzde zeplinlerin çoğu, hafif ve yanmaz olduğu için helyumla dolu. İlk başta hidrojen kullanılıyordu ama çok yanıcı olması nedeniyle vazgeçildi.
MR Cihazları
Tıbbi bir ekipman olan manyetik rezonans görüntüleme cihazının içindeki süperiletken mıknatısları soğutmak için sıvı helyum kullanılıyor.
Işıklı Tabelalar
Soygazlar iyonize edilince canlı renkler üretebildikleri için pek çok ışıklı tabela ve reklam panosunda kullanılıyor. Neon ışıklar en iyi örnek.
Soğutucular
Son derece düşük kaynama noktaları nedeniyle (Örn. argon -186 ve neon -246 derecede kaynıyor.) soygazlar genellikle kriyojenide kullanılıyor.
Radyoterapi
Radon gazı çok radyoaktif olmasına ve kansere yol açabilmesine rağmen kötü huylu hücreleri öldürmek için radyoterapide kullanılabiliyor.
Kaynak: How It Works