Takvimler ve Takvim Çeşitleri

Güneş‘i kullananlar dünyanın güneş etrafında bir tam dönüşünü esas almışlardır. Bu sekilde oluşturulan takvimlere güneş takvimi diyoruz.

Ay’ı kullananlar ise Ay’ın Dünya etrafında 12 kez dönmesini (12 x 29.5 =354) esas almışlardır. Bu şekilde oluşturulan takvimlere ay takvimi diyoruz.

Tarihte ilk güneş takvimini Mısırlılar, ilk ay takvimini Sümerler oluşturmuşlardır. Her toplum kendi takvimini oluştururken kendileri için önemli saydıkları bir günü başlangıç olarak kullanmışlardır.

Örneğin; Romalılar Roma’nın kuruluşunu, Müslümanlar Hicreti, Hristiyanlar Hz. İsa’nın doğumunu gibi… Hz. Muhammed (sav)’in Mekke’den Medine’ye hicretini başlangıç kabul eden ve ayın dünya çevresinde dolanımını esas alan takvim sistemine hicri takvim denir.

Takvim çeşitleri nelerdir?

Rumi takvimin özellikleri nelerdir?

Tarih boyunca insanlar toplumsal ve ekonomik işlerin düzenlenmesi için sanal zaman birimlerini saat, gün, hafta, ay, mevsim, yıl başlangıç ve bitiş tarihlerini belirlediler, takvim şeklinde bunları tespit edip uyguladılar. Zamanın belirlenmesinde güneş, dünya ve ay hareketleri esas alındı.

Tanzimata kadar Hicri takvim kullanılırken, Tanzimatta yılbaşı Mart ayına alınarak Rumi takvime geçildi. Takvimler arasında zaman farkı vardı.

Hicri ile Miladi takvim arasında 11, Rumi ile Miladi arasında 13 gün fark vardı. Cumhuriyette Miladi takvime 26 Aralık 1925’de geçildi. 1 Martta başlayan Mali takvim uygulaması ise 1983’e kadar devam etti.

2006 miladi yılında, Hicri yıl 1427, Rumi yıl 1422’yi göstermektedir. Takvimlerdeki eksik yılları ilk düzelten Sezar’dır. Sezar peş peşe gelen 4 yılın ilk üçünü 365, sonuncu yılı 366 yaptı. İÖ 45 yılını 85 gün artırdı, bu takvim Jülyen takvimi olarak 1600 yıl kullanıldı.

13. Gregorius 1582’de 4 Ekimden 15 Ekime atlatarak yılı 10 gün kısalttı, artık yılları kaldırdı, peş peşe gelen 4 yüzyılın üçünün normal ve 400 tam bölünen yüzyıl başlarının artık yıl olacağını kararlaştırdı.

Bu Gregoryen takvimine göre 1700, 1800, 1900 normal, 2000 artık yıl oldu. 1 Ocak yılbaşı olarak tespit edildi. Evrensel, uluslararası ortak takvim Gregoryen takvimidir, İslam dünyasının bir bölümünde Hicri takvim kullanılmaktadır.

Rumi takvim, mali takvimdir. Bu, Jülyen takvimine göredir. Tanzimatta resmi olarak Rumi takvime geçildi. Yılbaşı Mart idi. 1870’e kadar Hicri takvimin de kullanılması ikiliğe yol açmıştı.

Gregoryen takvimi özellikleri nelerdir?

Gregoryen takvimi, 1926 yılından itibaren Türkiye’de de kullanılmaya başlanan ve Batı dünyasında en yaygın kullanılan takvimdir. Artık yıl hesaplamasındaki ufak bir fark dışında Jülyen takvimi ile aynıdır. Miladi takvim olarak da bilinir. Dünya’nın Güneş etrafında dönüşünü 1 yıl olarak kabul eder.

Milad’ı tarih başlangıcı ve Dünya’nın Güneş etrafındaki dönüş süresi olan 365 gün 6 saatlik zamanı “1 yıl” olarak kabul eder.

Dünyada en yaygın olarak kullanılan takvimdir. Çoğu ülke tarafından kullanılan bu takvim, senede 10.8 saniye hata oranıyla en güvenilir ve hassas takvimdir.

Tarihçe

4 Ekim 1582’de kabul edilmiştir. Değişik tarihlerde önce Avrupa’da daha sonra dünyanın geri kalanında yayılmıştır.
Gregoryen takvim oluşturulurken Jülyen takvimine 10 gün ilave edilmiştir; 5 Ekim Cuma günü, 15 Ekim Cuma olarak kabul edilmiştir. 1752’de kabul eden ülkeler ise 11 gün ilave etmek durumunda kalmışlardır.

Türkiye

Osmanlı İmparatorluğu döneminde, önce Hicrî takvim, sonra da 1 Mart’ı yılbaşı kabul eden Mali takvim kullanılmıştı.

Cumhuriyet’in ilanından sonra, Malî 26 Kânun-ı evvel 1341’de (26 Aralık 1925) kabul edilen “Takvimde Tarih Mebdeinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun” ve “Günün 24 Saate Taksimi Hakkında Kanun” adlı iki ayrı yasayla 1 Ocak 1926’dan başlayarak Gregoryen takvim benimsendi.

Yılbaşını 1 Ocak olarak alan bu takvimin yanı sıra günü 12 saatlik gündüz ve 12 saat gece dilimlerine ayıran saat sistemi yerine 24 saatlik bir gün kabul edildi.

Güvenilirliği 

Gregoryen takvim, günümüze kadar kullanılan takvimler içinde en az hatalı olanıdır. Günümüzde bir ekinoks yılı 365.242375 gündür. Gregoryen takvimde ortalama bir yıl 365.2425 gündür ve gerçek ekinoks yılı uzunluğuna oldukça yakındır.

Senede “ortalama” 0.000125 günlük bu ufak hata, 10.8 saniyeye tekabül eder. Takvim hesaplamasında 1 günlük hatanın ortaya çıkması için yaklaşık 8000 yıl geçmesi gerekir. Bununla birlikte 8000 yıl içerisinde bir ekinoks yılının uzunluğu da sabit kalmayacaktır ve hangi uzunlukta olacağı tam olarak bilinemez.
Bu nedenlerle Gregoryen takvim yeterli hassasiyette bir takvimdir ve yeniden düzenlenmesi çok uzun bir süre gereksizdir.

Hicri takvimi özellikleri nelerdir?

Hicri Takvimi Peygamberimizin Mekke’den Medine’ye hicretini başlangıç kabul eden ve ayın dünya çevresinde dolanımını esas alan bir takvim sistemidir. Hicri Takvim; Hicri Semsi ve Hicri Kameri Takvim olmak üzere ikiye ayrılır:

Hz. Peygamber, Safer ayinin 27.günü Hz. Ebubekir ile birlikte Medine’ye hicret etmek üzere Mekke’den ayrılmış, 4 gece Sevr Mağarası’nda kalmış.

1 Rebiülevvel Pazartesi günü Sevr Mağarasından Medine’ye doğru yola çıkmışlardır. 8 Rebiülevvel / 20 Eylül 622 Pazartesi günü Küba köyü’ne gelmiş. Burada Küba Mescidini inşa etmiş ve 12 Rebiülevvel Cuma günü Medine’ye doğru hareket etmişlerdir

1. Hz. Peygamberin Küba’ya geliş günü olan 20 Eylül 622 tarihini, Hicri sene başlangıcı takviml
   olarak kabul eden ve dünyanın güneş etrafındaki dolanımını esas alan Takvim sistemine Hicr-i Semsi Takvimi denilmektedir.
2. İslamiyet’ten önce, her önemli olay tarih başlangıcı olarak kabul edilirmiş. En son Fil Vakası da takvim başlangıcı olarak kabul edilmiştir. Bu uygulamada seneler, her önemli olaya göre sayılarak geldiğinden birçok karışıklıklara sebep oluyordu.
3. Hz. Ömer zamanında Hicretin 17. yılında alınan bir kararla Hicretin olduğu sene Hicri Takvimin 1. yılı ve o yılın Muharrem ayı da Hicri Kameri takvimin yılbaşısı kabul edilmek suretiyle, o yıl 1 Muharrem’in rastladığı 16 Temmuz 622 tarihi de Hicri Kameri Takvimin başlangıcı olarak kabul edilmiştir. Biz bunu Hicri Kameri Takvim değil Hicri Takvim olarak bilmekteyiz.

Hicri 

Hicri Kameri Takvimde aylar; Muharrem, Safer, Rebiülevvel, Rebiülahir, Cemaziyelevvel, Cemaziyelahir, Recep, Saban, Ramazan, Şevval, Zilkade ve Zilhicce seklinde sıralanırlar.Hicri takvimlerde, miladi takvimlerde olduğu gibi artık yıllar mevcuttur.

30 yılda yaklaşık 11 günlük bir gerileme yapmaktadır. Bu gerilemeyi düzeltmek için 30 yıllık dönemlerin 2, 5, 7, 10, 13, 15, 18, 21, 24, 26 ve 29 yılları 355 gün, diğer yıllar ise 354 gündür.

Ay, dünya etrafında 12 defa döndüğü zaman bir Kameri sene olur ve 354.367 gün veya 354 gün 8 saat 48 dakika 34.68 saniyedir. Dünya, güneş etrafında 1 defa döndüğü zaman da bir Miladi sene olur ve 365.2422 gündür.

Miladi takvim özellikleri nelerdir?

Günümüzde uluslararası takvim olarak kullanılan Miladi Takvim’in aslı Roma Takvimi’ne dayanmaktadır. Bu takvim sistemi de günümüze gelinceye kadar iyileştirilerek birkaç dönemden geçmiştir.

• Başlangıçta bir yılda; 4’ü 31 gün ve 6’sı da 30 gün olmak üzere 10 ay ve 304 günü olan bir takvim kullanılmaya başlanmıştır.
• M.Ö.VII. Yüzyılda Roma İmparatorluğu’nda Numa Pompilius zamanında ayın dünyanın etrafında dolanımını esas alan ve yeni ayın doğuşu ile beraber başlayan 12 aylık ve 354 günlük ay takvimine geçilmiştir.
• Bu takvim sistemi ile mevsimler arasındaki uyumsuzluğu gidermek için iki yılda bir 22 şubat ile 23 şubatın arasına, 22 (artık yıllarda 23) günlük mercedonius adıyla 13. yeni bir ay eklemişlerdir. Bir yıl ortalama 365, artık yıllarda ise 366 gün oluyordu.
• Mevsimler arasında uyum sağlamak için de 33 ve 34 günlük iki ay, kasım ve aralık aylarının arasına eklenmiştir. Daha önce şubatın 22 sinden sonra eklenen 22 (23) günlük mercedonius ayıyla beraber bir yıl 455 (artık yıllarda 456) güne çıkarılmış, Bu nedenle M.Ö. 46 yılına “karışık yıl” denilmiştir. Bu karışık yıldan sonra ilk baharın başlangıcı 25 mart olarak tespit edildi ve yılın başlangıcı da 1 marttan 1 ocak gününe alınmıştır.

Roma’da Takvimler

• Roma Kralı Julius Sezar; İskenderiyeli astronom Sosigenes’in tavsiyelerine uyarak M.Ö.45 yılında; dünyanın güneş etrafında dolanımını esas alan 365.25 günlük takvim sistemini uygun görmüş ve 4’e bölünebilen artık yıllar 366, diğerleri ise 365 günden oluşan normal yıl, ocak ayı da yılbaşı olarak kabul edilmiştir. Yıl 12 ay olacak, ay süreleri ocaktan başlayarak 31, 28 (29),31,30,31,30,31,31,30,31,30 ve 31 gün alınacaktır. Julius Sezar adına ithafen de Jülyen Takvimi denilmiştir.
• Julius Sezar’ın öldürülmesinden sonra, takvimde yaptığı ıslahat sekteye uğramış, bu düzenlemeleri yapan Pontifeksler 4 yılda bir artık yıl yerine, 3 yılda bir artık yıl uygulamaya başlamışlardır. Böylelikle 36 yılda 9 yerine 12 artık yıl eklenmiş oluyordu.
• M.Ö. VIII. yılda Augustus bu kaymayı düzeltmek için 12 yıl süreyle artık yılın uygulamasını durdurmuş, M.S. 5. yıldan itibaren Jülyen Takvim Reformu düzenli olarak uygulamaya konulmuştur. Bu tarihten önceki 50 yıla da “yanlış Jülyen yılları” denilmiştir.

Türklerin kullandığı takvimler

Türkler tarih boyunca 5 tane takvim kullandılar. Bunlar 12 hayvanlı Türk takvimi, celali takvim, hicri takvim, rumi takvim ve miladi takvimdir.

1. 12 Hayvanlı Türk Takvimi: Bu takvim Türk toplumunun kullandığı en eski takvimdir. Bu takvimde Güneş Yılı esas alınmıştır. 12 Hayvanlı takvimde her sene bir hayvan ismiyle anılır.
2. Celali Takvimi: Celalı takvim Büyük Selçuklular tarafından hazırlandı. Melihşahın hazırlattığı takvimde Güneş Yılı esas alınır.
3. Hicri Takvimi: Hicri takvimde Ay Yılı esas alınır. Başlangıcı Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicreti olan 622 yılı esas alınır.
4. Rumi Takvimi: Rumi takvimde Güneş Yılı esas alınır. Osmanlı’nın resmi ve mali işlerde kullanmak için 19. yüzyılın başında yürürlüğe giren bir takvimdir.
5. Miladi Takvimi: Miladi takvimde Güneş Yılı esas alındı. 1926 senesinden bu güne kullanılan bir takvimdir. Temeli Mısırlılar’a dayanır.

Takvimler hesaplaması (takvim çeşitleri ve hesaplaması)

Hicri Takvimden Miladi Takvime Çevirme:

• Hicri 1340 yılını Miladi’ye çevirmek.
• Hicri:1340 Miladi:?
• 1340 ÷ 33 = 40,6 (Yaklasık 41)
• 1340 – 41 = 1299
• 1299 + 622= 1921
• (Hicri yıl ile Miladi yıl arasında 11 günlük fark vardır.
• 11 günlük farklar 33 yılda bir yıllık fark oluşturur.)

Miladi Takvimden Hicri Takvime Çevirme:

• Miladi 1998 yılını Hicri takvime çevirmek.
• Miladi:1998 Hicri:?
• 1998 – 622 = 1376
• 1376 ÷ 33 = 41,7 (yaklaşık 42) 1376 +42 = 1418
• (Hicri yıl ile miladi yıl arasında 11 günlük fark vardır.
• 11 günlük farklar 33 yılda bir yıllık fark oluşturur.)

Miladi Takvimden Rumi Takvime Çevirme:

• Miladi 29 Ekim 1923 yılını rumi yıla çevirmek.
• Rumi:?
• 29 Ekim 1923
• – 13 584
• 16 Ekim 1339
• (İki takvim arasında 13 gün 584 yıl fark vardır.
• Bu nedenle verilen miladi tarihten 13 gün 584 yıl çıkarılır.)

Rumi Takvimi Miladi Takvime Çevirme:

• Rumi 31 Mart 1325 , Miladi:?
• 31 Mart 1325
• + 13 584 İki takvim arasında 13 gün 584 yıl fark vardır
• 13 Nisan 1909 istenen miladi yıl.
• İşlemin açıklaması; Rumi yıl ile miladi yıl arasında 13 gün 584 yıllık fark vardır. Bu nedenle, verilen Rumi yılın üzerine 13 gün 584 yıl ilave edilerek istenen miladi yıl hesaplanır.