Uykusuzluğa psikiyatrik ve tıbbi durumlar, sağlıksız uyku alışkanlıkları, özel maddeler ve / veya bazı biyolojik faktörler neden olabilir. Son zamanlarda araştırmacılar, uykusuzluk hakkında beyninizin uyanık kalmayı durduramadığı bir sorun olarak düşünmeye başlamıştır (beyninizde bir uyku döngüsü ve bir uyanma döngüsü vardır biri diğerine kapatıldığında – uykusuzluk sorunu olabilir. Bu döngünün iki parçası: Çok fazla uyandırma sürüşü veya çok az uyku sürüşü). Öncelikle uyku probleminize neyin neden olabileceğini anlamak önemlidir.
Uykusuzluk Nedenleri ( Tıbbi )
Uykusuzluğa neden olabilecek birçok tıbbi durum (bazıları hafif ve bazıları daha ciddi) vardır. Bazı durumlarda, tıbbi durumun kendisi uykusuzluğa neden olurken, diğer durumlarda durumun belirtileri bir kişinin uyumasını zorlaştırabilecek rahatsızlıklara neden olur.
Uykusuzluğa neden olabilecek tıbbi durumlara örnekler:
- Nazal / sinüs alerjileri
- Reflü gibi mide-bağırsak problemleri
- Hipertiroidizm gibi endokrin problemler
- Artrit
- Astım
- Parkinson hastalığı gibi nörolojik durumlar
- Kronik ağrı
- Bel ağrısı
Soğuk algınlığı ve burun alerjileri, yüksek tansiyon, kalp hastalığı, tiroid hastalığı, doğum kontrolü, astım ve depresyon için alınanlar gibi ilaçlar da uykusuzluğa neden olabilir.
Ek olarak, uykusuzluk altta yatan uyku bozukluklarının bir belirtisi olabilir. Örneğin, huzursuz bacak sendromu – bir insanın bacaklarını hareket ettirme ihtiyacı konusunda rahatsızlık hissi duyduğu nörolojik bir durum uykusuzluğa neden olabilir. Huzursuz bacak sendromu olan hastalar tipik olarak günün ilerleyen bölümlerinde, hareketsizlik dönemlerinde ve uyanmadan uyuma geçiş sırasında daha kötü semptomlar yaşar, bu da uykuya dalmanın ve uykuda kalmanın zor olabileceği anlamına gelir. Nüfusun yaklaşık yüzde 10’unda huzursuz bacak sendromu var.
Uyku apnesi uykusuzluğa bağlı başka bir uyku bozukluğudur. Uyku apnesinde, kişinin hava yolu uyku sırasında kısmen veya tamamen tıkanır, solunumda duraklamalar ve oksijen seviyelerinde düşüşe yol açar. Bu, bir kişinin gece boyunca kısa ama tekrar tekrar uyanmasına neden olur. Uyku apnesi olan insanlar bazen uykusuzluk yaşadığını bildirmektedir.
Düzenli olarak uyumakta güçlük çekiyorsanız, sağlığınızı gözden geçirmeniz ve altta yatan tıbbi sorunların veya uyku bozukluklarının uyku sorunlarınıza katkıda bulunup bulunmadığını düşünmek iyi bir fikirdir. Bazı durumlarda, uykuyu iyileştirmek için atılabilecek basit adımlar vardır (örneğin sarımken parlak ışıktan kaçınma ve TV, bilgisayar veya evcil hayvan gibi olası rahatsızlıkları sınırlamaya çalışmak gibi). Diğer durumlarda, bir işlem planlamak için doktorunuzla konuşmanız önemlidir. Kötü uykuyu bir yaşam biçimi olarak kabul etmemelisiniz – yardım için doktorunuzla veya bir uyku uzmanıyla konuşun.
Uykusuzluk ve Depresyon
Uykusuzluğa depresyon gibi psikiyatrik durumlar neden olabilir. Psikolojik mücadeleler uyumayı zorlaştırabilir, uykusuzluğun kendisi ruh halindeki değişiklikleri beraberinde getirebilir ve hormonlardaki ve fizyolojideki değişimler aynı anda hem psikiyatrik sorunlara hem de uykusuzluğa neden olabilir.
Uyku problemleri bir depresyon belirtisi gösterebilir ve majör depresif bozukluğu olan hastalarda şiddetli uykusuzluk riski daha yüksektir. Çalışmalar, uykusuzluğun da depresyonu tetikleyebileceğini veya kötüleştirebileceğini göstermektedir.
Depresyon semptomlarının (düşük enerji, ilgi veya motivasyon kaybı, üzüntü ya da umutsuzluk duyguları gibi) ve uykusuzluğun birbirine bağlanabileceğini ve birinin diğerini daha kötü hale getirebileceğini bilmek önemlidir. İyi haber, hangisinin önce geldiğine bakılmaksızın her ikisinin de tedavi edilebilir olmasıdır.
Uykusuzluk ve Kaygı
Çoğu yetişkin uyumakta zorluk çekti, çünkü endişeli veya gergin hissediyorlar, ancak bazıları için düzenli olarak uykuya müdahale eden bir düzen var. Uykusuzluğa neden olabilecek endişe belirtileri şunlardır:
- gerginlik
- Geçmiş olaylar hakkında düşüncelere kapılmak
- Gelecekteki olaylar hakkında aşırı endişe
- Sorumluluklar tarafından boğulmuş hissetmek
- Genel olarak canlanma ya da aşırı uyarılma hissi
Bu genel kaygı semptomlarının neden uyumayı zorlaştırdığını görmek zor değil. Anksiyete başlangıçtaki uykusuzluk (uykuya dalma sorunu) veya bakım uykusuzluğu (gece uyanma ve uykuya geri dönememe) ile ilişkili olabilir. Her iki durumda da gecenin sessiz ve hareketsiz olması çoğu zaman stresli düşüncelere ve hatta bir insanı uyanık tutan korkulara neden olur.
Bu, birçok gece (veya aylarca) olduğunda, sadece uyumamayı düşünerek endişelenmeye, korkmaya veya paniklemeye başlayabilirsiniz. Bu, endişe ve uykusuzluğun birbirlerini nasıl besleyebileceği ve tedavi ile kesilmesi gereken bir döngü haline gelmesidir. Endişeli kişilerin uykuya dalmasına yardımcı olan bilişsel ve zihinsel beden teknikleri ve kaygı ve uykusuzluğu olan birçok kişi için uykuyu geliştirebilecek genel sağlıklı uyku uygulamaları vardır.
Uykusuzluk ve Yaşam Tarzı
Uykusuzluk davranışlarınız ve uyku düzeniniz tarafından tetiklenebilir veya devam ettirilebilir. Sağlıksız yaşam tarzları ve uyku alışkanlıkları, kendi başlarına uykusuzluk yaratabilir (altta yatan herhangi bir psikiyatrik veya tıbbi sorun olmadan) veya başka bir sorunun neden olduğu uykusuzluğu daha da kötüleştirebilir.
Belirli yaşam tarzlarının ve uyku alışkanlıklarının uykusuzluğa nasıl yol açabileceğinin örnekleri:
- Akşamları evde çalışıyorsunuz. Bu, gevşemeyi zorlaştırabilir ve ayrıca uyku zamanı geldiğinde meşgul hissetmenize de neden olabilir. Bilgisayarınızdaki ışık beyninizi daha da uyandırabilir.
- Öğleden sonra kestiriyorsunuz (kısa olsalar bile). Kısa kestirmeler bazı insanlar için faydalı olabilir, ancak diğerleri için geceleri uykuya dalmayı zorlaştırır.
- Kayıp uyku için telafi etmek için bazen daha sonra uyursunuz. Bu vücudunuzun saatini şaşırtabilir ve ertesi gece tekrar uykuya dalmayı zorlaştırabilir.
- Bir vardiyalı çalışansınız (düzensiz saatlerde çalıştığınız anlamına gelir). Geleneksel olmayan saatler, özellikle gündüz uyumaya çalışıyorsanız veya programınız periyodik olarak değişirse, vücudunuzun saatini şaşırtabilir.
Bazı uykusuzluk vakaları akut atakla başlar, ancak daha uzun vadeli bir soruna dönüşür. Örneğin, bir kişinin kötü haberi aldıktan sonra bir veya iki gece uyuyamayacağını varsayalım. Bu durumda, kişi çalışmak için gecenin ortasında kalkmak veya yatmadan önce alkol içmek gibi sağlıksız uyku alışkanlıklarını benimsemeye başlarsa, uykusuzluk devam edebilir ve potansiyel olarak daha ciddi bir soruna dönüşebilir. Geçmek yerine, kronik de olabilir.
Yazar: Çetin Bıcakcı