Yüksek enerjili parçacık teleskopları evrene bakış açımızı değiştiriyor.
Radyo ve optik teleskopların kısıtlamaları, bilim insanlarını uzak galaksilerin doğal sinyallerini yakalama ve deşifre etme konusunda yeni ve heyecan verici yönlere götürüyor. Bunların en çarpıcılarından biri de X ışını teleskopları.
X ışını radyasyonu aynadan yansımadığı için (Yansıma bazlı tüm optik ve radyo teleskoplarda bu bir zorunluluk.) bu teleskopların yapısı çok farklı. X ışını radyasyonunu yakalamak için bu ışını doğrudan hiper hassas bir alıcıya yönlendirip güçlendirmek yerine ışın defalarca yansıtılıyor ve yolu her seferinde biraz değiştiriliyor.
Bunun için de X ışını teleskobunun iç içe geçmiş parabolik veya hiperbolik profilli silindirlerden oluşması, böylece gelen ışınları alıcıya yönlendirmesi gerekiyor. Hepsinden de önemlisi, Dünya atmosferi X ışınlarına karşı opak olduğundan tüm X ışını teleskoplarının yüksek irtifa roketlerine veya yapay uydulara monte edilmesi gerekiyor.
Yörüngedeki X ışını teleskoplarına örnek olarak Chandra X Işını Gözlemevi’ni gösterebiliriz. Diğer yüksek enerjili parçacık teleskopları arasında kozmosu yıldız süreçlerinin yaydığı gamma ışınları sayesinde inceleyen gamma ışını teleskopları ve henüz emekleme çağında olan nötrino teleskopları var.
Nötrino teleskobu, gelen nötrinolar suya çarpıp elektron veya muon (kararsız atom altı parçacık) yarattıkça açığa çıkan elektromanyetik radyasyonu saptayarak çalışıyor. Bu yüzden de nötrino teleskopları suyun altındaki fototüplerden (morötesi ve elektromanyetik ışığa duyarlı, gaz dolu tüp) oluşuyor. Bunlar, kozmik ışınların yarattığı girişimi azaltmak için yer altında büyük odalara konuyor.
Fototüpler nötrinonun sudaki elektronlarla veya çekirdekle etkileşiminin yaydığı Çerenkov ışığını (bir tür elektromanyetik radyasyon) depolayan bir kayıt mekanizması olarak çalışıyor. Ardından, fototüplerin her birinden alınan zamanlama, yük bilgisi, etkileşim verteksi ve halka saptama bilgilerinin bir araya getirilmesiyle nötrinonun türü belirlenebiliyor.
İlginizi Çekebilir
Kaynak: How It Works, NASA